Schaamte en schuld

Schaamte en schuld zijn sterke emoties. 

Hoe ontstaan ze eigenlijk en wat kun je doen om meer schaamtebestendig te worden?

Schaam je!

Hoe durf jij ons zo te tergen
moeders dagboek te lezen
vaders bureaula te openen
je zus alleen te laten
je broer los te laten
de slaapkamer binnen te komen
- zonder te kloppen nog wel
in onze duistere kelderkast te zoeken
en dan nog naar zolder gaan
waar wij onze grootste geheimen verbergen?

Hoe haal je het in je hoofd
onze kledingkast te openen
de vuile was buiten te hangen
onze geheimen te onthullen
aan de familie en de buurt
Wat zullen de mensen wel denken
nu jij het licht laat schijnen
op plaatsen waar wij
dat zorgvuldig hebben gedoofd?

Hoe durf je!

Nu zullen wij
door jou afgaan
in ons hemd
voor schande
voor aap
voor paal
voor lul
voor gek
voor schut
voor joker
en met onze mond
vol tanden staan!

Schaam je!

HV

Schuld en schaamte zijn sterke complexe sociale emoties die bestaan uit een mengeling van rauwe gevoelens en hogere mentale vermogens. Dat betekent dat deze gevoelens deels aangeleerd zijn op basis van onze levenservaringen. Je kunt er volledig door uit balans raken. Dat merk je als diep geraakt wordt door een opmerking die vroegere ervaringen met schuld of schaamte raakt. Je hoort als het ware opnieuw de stem van je ouders, van je leraren of belangrijke gezaghebbende figuren uit je jeugd: “Je moet je schamen!”

Helaas wordt schaamte soms ook gebruikt als machtsmiddel in de opvoeding: er wordt je zo op niet mis te verstane wijze duidelijk gemaakt wat je niet mag doen. En overtreding van de regels leidt tot sociale straf: beschaming, kleinering en dreigende uitsluiting: als je zo doet, hoor je er niet meer bij!

Zo worden de patronen voor schuld en schaamte geïnstalleerd. En als deze patronen later weer geraakt worden, spelen de bijbehorende heftige gevoelens automatisch weer op.

Familiegeheimen worden ook vaak overdekt met schaamte. Ze mogen niet gezien worden. Dat kan krachtige invloed uitoefenen op het familiesysteem. Er rationeel over praten lukt niet, de bijkomende gevoelens zijn te sterk. Als je per ongeluk, of opzettelijk, de verkeerde kast opent, een brief leest of iets zegt dat naar het geheim verwijst roept dat heftige reacties op. Helaas is dat vaak juist een reden dat dit soort geheimen grote invloed blijven uitoefenen op de relaties binnen de familie. Door het geheim te blokkeren blijft het juist een grote sta-in-de-weg voor persoonlijke groei. Soms worden dit soort mechanismen zichtbaar in familieopstellingen. En kan daardoor ook heling van deze patronen in gang gezet worden.

Schaamtebestendigheid

Met Verbindend communiceren kunnen we ons bevrijden van de van emotionele slavernij van schuld en schaamte door ons te richten op onderliggende gevoelens en behoeften. We nemen onze autonomie terug door niet langer te denken in termen van goed of slecht, schuld of schaamte maar door ons te richten op de werkelijke oorzaak van onze gevoelens: de mate van vervulling van onze behoeften.

Stappen om schaamtebestendigheid te ontwikkelen:

• Herken de signalen en oorzaken van schaamte
• Zoek contact om empathie te ervaren van jezelf en anderen.
• Spreek je gevoelens en behoeften uit.

Reflectie

• Wat was de laatste keer dat je verrast werd door heftige gevoelens, waar schuld en/of schaamte een rol spelen?
• Welke lichamelijke gevoelens merk je hierbij op? (Lichaamshouding, spierspanning, hartslag, ademhaling, …)
• Welke stem vanuit je verleden klinkt hier in door? Van wie is die stem? (Vader, moeder, leraar, …)
• •Welke behoeften van jou komen hier in het gedrang? (Begrip, acceptatie, …)
• Hoe zou je dit kunnen communiceren?
  (Als ik hoor of zie dat … dan voel ik … omdat ik behoefte heb aan … snap je dat? Zou je voor mij …?)