Behoeften

Binnen Verbindend communiceren staat empathie, je inleven in gevoelens en behoeften, centraal. Wat zijn behoeften eigenlijk en waarom zijn ze zo belangrijk?

Elk gedrag wordt gemotiveerd door het verlangen onvervulde behoeften te bevredigen. Abraham Maslow, psycholoog (1908-1970)

Behoefte: gebrek aan; verlangen naar hetgeen je mist; zaak die je nodig hebt (van Dale)

Fundamentele menselijke behoeften zijn bijvoorbeeld de behoefte aan levensonderhoud (bestaanszekerheid), veiligheid, liefde (genegenheid), empathie, rust, gemeenschap, creativiteit, autonomie, betekenis.

Er is door psychologen veel onderzoek gedaan naar fundamentele menselijke behoeften. Enkele voorbeelden van theorieën die daarop zijn gebaseerd zijn de behoeftetheorie van Murray (± 1938), de motivatietheorie van McClelland (± 1961) en de motivatietheorie van Maslow (± 1940).

In de hechtingstheorie wordt vertrouwen als een belangrijke voorwaarde gezien voor een veilige hechting. Belangrijke aspecten daarvan zijn weten dat je gezien wordt, dat je begrepen wordt en dat er tijdig en effectief voor je gezorgd wordt. Maar tijdens het opgroeien heeft ieder van ons situaties meegemaakt waarin onze verzorgers niet aan onze behoeften konden of wilden voldoen. Om te overleven ontwikkelden we in reactie daarop aanpassingsstrategieën om hiermee te kunnen omgaan. Vaak voeren we deze aanpassingsstrategieën nog steeds uit als we volwassen zijn, al zijn we ons daar meestal niet van bewust.

Behoeften liggen daarom ook aan de basis van sommige vormen van therapie, bijvoorbeeld schematherapie.
In schematherapie wordt uitgegaan van zeven (groepen) basisbehoeften: veiligheid en verbinding, autonomie en competentie, vrijheid van expressie, realistische grenzen, spontaniteit en spel, rechtvaardigheid, zelfcoherentie (jezelf te zien als samenhangend geheel). De gedachte daarbij is dat als deze fundamentele behoeften in de kindertijd niet, of onvoldoende vervuld worden, dit zich in het volwassen leven uit in disfunctionele schema's (reactiepatronen).

Manfred Max-Neef (1932 – 2019), een Chileense econoom van Duitse afkomst, werkte aan het verbeteren van de levensomstandigheden van mensen in gebieden met veel armoede. Hij keek op een systematische manier naar de menselijke behoeften en de manieren waarop aan deze behoeften voldaan kan worden. Hij schrijft (met kleine aanpassingen) in zijn boek Human Scale Development (The Apex Press,1991):

“Fundamentele menselijke behoeften zijn hetzelfde in alle culturen en in alle historische perioden. Wat verandert, zowel in de loop van de tijd als door de culturen heen, is de wijze waarop, of het middel waarmee de behoeften worden vervuld. Wat cultureel bepaald is, zijn niet de fundamentele menselijke behoeften, maar wel het gedrag en de middelen voor de vervulling ervan. De behoeften aan levensonderhoud, bescherming, genegenheid, begrip, participatie, ledigheid en schepping bestaan al sinds het ontstaan van de 'homo habilis' en ongetwijfeld ook sinds het ontstaan van de 'homo sapiens'. Waarschijnlijk verscheen in een later stadium van de evolutie de behoefte aan Identiteit en, op een veel later tijdstip, de behoefte aan vrijheid. Op ongeveer dezelfde manier is het waarschijnlijk dat in de toekomst de behoefte aan transcendentie net als de andere behoeften universeel zal worden. Aangenomen wordt dat fundamentele menselijke behoeften veranderen met het tempo van de evolutie, dat wil zeggen in een zeer traag tempo. Daarom zijn fundamentele menselijke behoeften niet alleen universeel, maar zijn ze ook verweven met de evolutie van de soort. Ze volgen één spoor.

Behoeften worden vervuld binnen drie contexten:

1. met betrekking tot zichzelf
2. met betrekking tot de sociale groep
3. met betrekking tot de omgeving.

Er is geen één-op-één correspondentie tussen behoeften en de vervullers ervan. Een vervuller kan tegelijkertijd bijdragen aan de bevrediging van verschillende behoeften of, omgekeerd, een behoefte kan verschillende vervullers nodig hebben om bevredigd te worden. Zelfs deze relaties liggen niet vast. Ze kunnen variëren afhankelijk van tijd, plaats en omstandigheden. Bijvoorbeeld, een moeder die haar baby borstvoeding geeft, bevredigt tegelijkertijd de behoeften van het kind aan levensonderhoud, bescherming, genegenheid en identiteit. De situatie is natuurlijk anders als de baby op een meer mechanische manier gevoed wordt.

Vervullers kunnen onderscheiden worden in:

• Overtreders of vernietigers
  Paradoxaal genoeg, wanneer deze worden toegepast om een bepaalde behoefte te bevredigen, vernietigen ze niet alleen de mogelijkheid van de bevrediging ervan, maar maken ze ook de adequate bevrediging van andere behoeften onmogelijk. (Meestal gerelateerd aan de behoefte aan bescherming).
• Pseudo-vervullers
  Stimuleren een vals gevoel van bevrediging van een bepaalde behoefte.
• Remmers
  Door de manier waarop deze een bepaalde behoefte bevredigen, belemmeren ernstig de mogelijkheid om andere behoeften te bevredigen.
• Enkelvoudige vervullers
  Zijn gericht op de bevrediging van één behoefte. Ze zijn neutraal ten opzichte van de bevrediging van andere behoeften en zijn zeer kenmerkend voor ontwikkelings- en samenwerkingsprogramma's.
• Meervoudige (synergetische) vervullers
  Door de manier waarop deze een bepaalde behoefte bevredigen, stimuleert en draagt bij aan de gelijktijdige bevrediging van andere behoeften.

Fundamentele menselijke behoeften moeten worden begrepen als een systeem, waarvan de dynamiek niet gehoorzaamt aan een strikte hiërarchie. Dit betekent aan de ene kant dat geen enkele behoefte op zichzelf belangrijker is dan een andere; en aan de andere kant dat er geen vaste rangorde is in de verwezenlijking van behoeften. Gelijktijdigheden, elkaar aanvullen en compromissen zijn kenmerkend voor hoe het systeem zich gedraagt.

Hieraan zijn echter wel grenzen verbonden. Er moet een drempel worden erkend waaronder een gevoel van ontbering zo ernstig kan zijn dat de drang om de gegeven behoefte te bevredigen elke andere impuls of alternatief kan verlammen en overschaduwen. Het geval van levensonderhoud kan hiervoor ter illustratie dienen. Wanneer de mogelijkheden om deze behoefte te bevredigen ernstig beperkt zijn, blijven alle andere behoeften geblokkeerd en overheerst een enkele en intense drang tot de vervulling hiervan.”

Binnen onze cursus Verbindend communiceren gebruiken we referentielijsten voor gevoelens en behoeften. Hieronder zie je een voorbeeld van een lijst met behoeftewoorden. Het is een beperkt overzicht, maar in onze ervaring voldoende om een goed verbindend gesprek op gang te brengen.